Inwoners Zwartsluis op één bij Samen Zwartsluis

(door Ingrid Brons/in voor zorg)

Waar hebben mensen nou echt behoefte aan? De zorgorganisaties Frion, Icare, RIBW, Stichting de Kern en IJsselheem en de gemeente Zwartewaterland willen het graag weten. Zodat zij in Zwartsluis een passend aanbod kunnen bieden. Maar minstens zo belangrijk is de beweging die zij hier in gang willen zetten, naar een gemeenschap waarin inwoners en organisaties elkaar versterken. Daarom draait alles om ‘samen’: zorgorganisaties zijn geen concurrenten van elkaar en inwoners worden overal bij betrokken. Projectleiders Sara Wind en Changuna Bijvank vatten het in één zin samen: ‘Bij ons staat de inwoner van Zwartsluis op één.’
Zwartsluis is een dorp van bijna 5.000 inwoners in de provincie Overijssel. Tot 2001 was Zwartsluis een zelfstandige gemeente, nu vormt het dorp samen met Hasselt en Genemuiden de gemeente Zwartewaterland. Met Samen Zwartsluis willen zorgorganisaties en gemeente bereiken dat inwoners van Zwartsluis meer welbevinden ervaren en minder zorg gebruiken. ‘Daarvoor hebben we een plan van aanpak gemaakt met 5 doelstellingen’, vertelt In voor zorg-coach Sanja Bouman. ‘Die doelstellingen zijn heel praktisch: één samenhangend aanbod van dagbesteding, gebundelde vervoersvoorzieningen, één loket voor aanbod van ondersteuning en zorg, bundeling van de avond-, nacht- en weekenddiensten, en integratie van ondersteuningsaanbod, welzijnswerk en activiteiten van vrijwilligers. Als je dit leest, denk je “wat is nieuw?”. Het is de aanpak die bijzonder is. Samen Zwartsluis begint consequent bij de behoefte van de inwoners. De doelstellingen zijn een kader, ze geven houvast om gericht te praten. Daarbinnen kijken de projectleiders wat echt nodig is. Zo bouwen ze het vanuit het dorp op.’

Vertrouwen
Projectleiders van Samen Zwartsluis zijn Sara Wind en Changuna Bijvank. Ze werken bij 2 verschillende zorgorganisaties. Sara is projectleider dagbesteding en welzijn bij IJsselheem, Changuna is projectleider ERAI en Omaha bij Icare, waar ze eerst wijkverpleegkundige was. De suggestie dat het misschien lastig is om al die verschillende organisaties binnen Samen Zwartsluis op een lijn te krijgen, verwerpen ze direct. ‘Wij zijn collega’s in dit project, geen concurrenten’, zegt Sara. ‘We werken samen, los van organisatiebelangen. Voor ons staat de inwoner van Zwartsluis op één.’ En dat geldt voor alle organisaties die meedoen. ‘Al vanaf de eerste bijeenkomst van het kernteam in januari 2015 is duidelijk dat we samen iets willen doen voor de inwoners van Zwartsluis’, vertelt Changuna. ‘Alle organisaties staan er open en energiek in, dat is de kracht. We laten iedereen in zijn waarde en kijken waar we elkaar kunnen versterken. Zo bouwen we continu aan vertrouwen.’ Want vertrouwen is de rode draad in de samenwerking.

Symbolische oversteek
Samen Zwartsluis ging in april 2015 officieel van start. Tot de zomer is er gewerkt aan de aanpak. Op 17 september maakten de bestuurders van Icare, IJsselheem, Frion, RIBW, en de gemeente Zwartewaterland de symbolische oversteek van ‘praten over’ naar ‘vragen naar’. Met een pontje staken ze over naar Zwartsluis om met de inwoners te spreken. Het was de aftrap van het behoefteonderzoek. Sara: ‘Voor dat onderzoek organiseerden we bijeenkomsten en konden mensen thuis een vragenlijst invullen. Daarnaast spraken vrijwilligers met veel mensen.’ Die vrijwilligers zijn enorm belangrijk. ‘Niet alleen voor het behoefteonderzoek, maar voor de hele beweging die we op gang willen brengen’, zegt Changuna. ‘Hun kracht en energie zijn heel waardevol.’ Om vrijwilligers te werven zetten de projectleiders een advertentie uit binnen hun netwerk van organisaties in Zwartsluis. Ook benaderden ze de lokale pers – ‘een heel belangrijke speler’ – voor radio-interviews en krantenartikelen. Inmiddels zijn tien vrijwilligers actief voor Samen Zwartsluis.

Achtstegroepers
Kirsten ter Horst is een van de vrijwilligers. Via haar zus, die bij IJsselheem werkt, kreeg ze de advertentie onder ogen en ze besloot te reageren. Voor het behoefteonderzoek bezocht ze samen met vrijwilliger Aly de basisscholen van Zwartsluis. Daar spraken ze met achtstegroepers. ‘Het loket van Samen Zwartsluis is voor iedereen, van jong tot oud. Daarom zijn we ook met kinderen in gesprek gegaan.’ Kirsten vroeg de kinderen wat ze van een buurthuis vinden en wat ze eigenlijk weten over zorg. ‘Daar kwam heel veel uit. Hele aangrijpende verhalen ook, over familieleden die ziek zijn bijvoorbeeld. Een buurthuis zagen ze wel zitten, met leuke activiteiten op de woensdagmiddag. Leuk is dat ook vrijwilligerswerk de kinderen aanspreekt. Klusjes als een stoepje vegen voor ouderen, daar zouden ze wel voor willen aankloppen bij het loket. Dat gaan we nu concreet uitwerken.’

Facebook
Kirsten is ook verantwoordelijk voor de pr. Ze woont de vergaderingen bij, kijkt en luistert mee en legt contact met de pers. En ze beheert de Facebookpagina van Samen Zwartsluis. ‘We zijn nu aan het kijken of we ook een site kunnen maken voor vraag en aanbod, dat mensen elkaar kunnen helpen. Op Facebook staan nu al oproepjes. Er zijn natuurlijk professionele sites die we kunnen gebruiken, maar liever leggen we het eerst weer neer bij de inwoners, om te weten waar zij behoefte aan hebben.’ Dat er behoefte aan is, lijdt volgens Kirsten geen twijfel. ‘Ik woon nu ruim een jaar in Zwartsluis. Ik merk dat mensen elkaar kennen, iedereen zwaait naar elkaar, er is een band. En ze weten best veel van elkaar, bijvoorbeeld of iemand eenzaam is of niet. Dan is het mooi om te beseffen dat je daar iets mee kan doen. Dat is de volgende stap.’

Merk
De projectleiders zijn blij met de inspanningen van Kirsten. ‘Pr is heel belangrijk’, zegt Changuna. ‘Om de inwoners te betrekken, maar ook ondernemers en buurt- en andere verenigingen. We proberen en willen de olievlek steeds verder te verspreiden. Zodat iedereen weet wat Samen Zwartsluis is.’ ‘Stel dat een winkelier merkt dat er iets met een klant aan de hand is, dan moet hij Samen Zwartsluis weten te vinden’, vult Sara aan. ‘We zetten het neer als merk.’ Met een mooi logo, dat – hoe kan het ook anders – ontworpen is door een vrijwilliger.

Eén aanspreekpunt
Inmiddels is het behoefteonderzoek afgerond en zijn Sara en Changuna druk met concrete oplossingen, zoals het vormgeven van het loket. ‘Dat is ook wat inwoners noemden’, aldus Changuna.’Ze willen één aanspreekpunt en één telefoonnummer, want nu zien ze door de bomen het bos niet meer. Daarnaast gaven inwoners aan dat ze maatwerk belangrijk vinden, oftewel luisteren naar wat ze echt nodig hebben.’

Samenhangende dagbesteding en de bundeling van de avond- en weekenddiensten lopen al. ‘Niet alleen in Zwartsluis, maar ook in de andere kernen’, voegt Sara toe. ‘Een heel mooi bijeffect, dat organisch is gegroeid omdat dezelfde partijen elkaar ook elders ontmoeten.’ En er ontstaan initiatieven vanuit de gemeenschap, zoals de koffieochtend voor moeders die Kirsten en Aly gaan opzetten. ‘Het mamacafé, voor alle moeders van Zwartsluis. Dat concept heb ik meegenomen uit Middelburg, waar ik hiervoor woonde. Het idee is dat moeders elkaar kunnen helpen en gezelligheid bieden. En hopelijk sluiten zich dan ook alleenstaande tienermoeders aan. Het is een laagdrempelige manier om contact te leggen.’

Misbaar
Over een paar maanden willen de projectleiders een tweede behoefteonderzoek doen. Om te kijken wat er gebeurd is, wat er staat en wat er nog nodig is. Want het uiteindelijk doel is natuurlijk dat er meer burgerparticipatie en meer vrijwilligers zijn. Zodat Changuna en Sara zich weer kunnen terugtrekken. ‘We willen onszelf misbaar maken. Hoe jammer we het ook vinden om te stoppen, want dit project geeft ons heel veel energie. Juist doordat we ons inleven in de inwoners, in al die mensen die hulp nodig hebben omdat het ze zelf niet lukt om alles te organiseren. Hun leefplezier staat voor ons voorop.’