Borrelproat: ’t Olde Buten, van de eerste frikandel tot de laatste druppel bier

‘Borrelproat’ is een rubriek van Zwartsluis Actueel die de krant in samenwerking met de Historische Vereniging Zwartsluis met enige regelmaat gaat publiceren. Het gaat hierbij om oude volksgebruiken en de typische dorpscultuur van weleer.

Borrelproat – Koen Mengers ’t Olde Buten: van de eerste frikandel tot de laatste druppel bier

Hoe het begon

December is de maand van de de gezelligheid. De laatste dagen van het jaar brengt de mens in een andere stemming. Net als de natuur keert ook de mens zich naar binnen. Vrienden en familie zoeken elkaar op en mijmeren bij kaarslicht over wat voorbij is en wat er op ons afkomt. Hoe donkerder de toekomst, hoe lichter het verleden. Hoe rijkelijker de borrel, hoe romantischer de herinnering.

Ik zit aan tafel met Koen en Marianne Menger en luister bij kaarslicht naar de bijzondere geschiedenis van hun familiebedrijf dat in de volksmond bekend stond onder de naam “’t Olde Buten”. Bij menig zestiger die deze regels leest zal het hart sneller beginnen te kloppen. “Goan jullie nog noar Koene?” was onder jongeren in de zeventiger jaren één van de meest gestelde vragen en ‘Já!’ was het meest gegeven antwoord.

Het verhaal begon in 1972 toen een snackbar annex snelbuffet werd geopend. Koen had als weekendhulp al enige ervaring opgedaan bij de mobiele snackbar van Jaap Visser die bij de Noord Westhoek gestationeerd stond. In die periode werd op deze plek een vast onderkomen gebouwd die in de volksmond “De Wachtkamer” werd genoemd. Deze werd later overgenomen door Roelof van Benthem en zijn vrouw Trijntje.

Al vanaf het begin was het megadruk. Dit bracht de jonge ondernemer op het idee meteen door te gaan en naar achteren uit te breiden om daar een eenvoudig eethuis in te richten. Voor de ouderen en kringetjesspugers bij de brug betekende dit een aangename locatie om bij slecht weer een kaartje te leggen en bij te kletsen.

Vanaf het begin runde Koen met zijn ouders de zaak en Marianne assisteerde in de weekenden. De jeugd noemde pa Bram bij de voornaam en zijn vrouw werd vreemd genoeg altijd aangesproken als vrouw Menger. Na enige tijd ontstond het idee voor een bar. De zaak ging dicht voor een totale verbouwing en in 1975 werd de combinatie snackbar en bar dancing geopend.

Een tweede kantine voor voetballers en Mavoleerlingen

Het duurde niet lang of de spelers en supporters van voetbalvereniging Desz ontdekten de sfeervolle ruimte en vormden de opmaat naar een overvolle tent op de zaterdagavond. Je kon er bij vlagen de kont niet keren. Vanwege de drukte kreeg je bij de ingang een toegangskaart waar de consumpties op werden genoteerd. Je kon er bier per glas of per meter bestellen. Na een paar uur had je geen benul meer van het aantal pennestreken, je voelt het niet direkt in de portomonnee. Bij vertrek telde Bram de geturfde streepjes en kreeg menigeen de schrik van zijn leven.

Ook door de week liepen de Mavoleerlingen de kroeg in en uit voor een kop ‘koffie’ of ‘thee’. In het begin stond er een jukebox waar je voor 1 gulden drie nummers kon draaien. We hadden al gauw door dat het apparaat ook op een dubbeltje werkte en luisterden zo de hele top 40 af. Koen wist dit en zei hier niets van, immers, veel dubbeltjes maakt ook een gulden. Hmm, vijftig jaar voor niets een schuldgevoel gehad.

Schuifelen op ‘Je t’aime, moi non plus’, stampen op ‘Radar Love’ en even lekker beuken wanneer ‘Paradise by the dashboard Light’ uit de box schalde, het kon er allemaal. In de regio kreeg men al spoedig lucht van de Sluziger gezelligheid. Koolrapen, Skoapekuukies, Beltiger boeren, Kloostermoppen, alle volkeren verenigt u. Er gaan veel makke schapen in een hok zo lang ze maar mak blijven. Een enkele keer ging dat mis, maar dat bleef binnen de perken.

Naast Bram, vrouw Menger en Marianne, assisteerden Arie Lassche, buschauffeur Evert Winter uit St. Jansklooster en Henk Bartels uit Ruinerwold aan de tap.

De één z’n dood, de ander zijn brood

Al gauw raakte de jukebox oververhit en vroeg Koen aan Koos Kisjes: “Zol ie plaat’n will’n goan draai’n?”. Deze vond het best. Het mocht nog geen ‘discjockey’ heten want Koos zei niks. Bij ieder biertje begon hij echter steeds spraakzamer te worden totdat er uiteindelijk geroepen werd: “Hey, hoal ies op te lull’n en draai ies wat!!!”

In 1976 maakte Koos plaats voor twee ervaren discjockeys. In februari van dat jaar brandde bar dancing La Barca in Steenwijk tot de grond toe af en zaten de dj’s Kobie Storm en William ten Kate op de nagels te bijten. Zij vonden in Zwartsluis een warm welkom en gingen helemaal los. Voor de herkenning op de foto’s onder dit verhaal. William is de man met de ragebolkuif, ook zo’n modegril destijds.

Om het probleem van geluidsoverlast te verzachten bracht Koen met enige regelmaat een fles jonge jenever naar buurman Maandag. Over de familie Oegema die aan de andere kant van de dancing woonde niets dan lof. Ze hebben nooit één klacht geuit. Wellicht zat daar een muurtje meer tussen, gingen ze elders op visite of sliepen ze al vroeg als rozen.

Eén keer liep het bijna uit de hand. Er werd een live optreden georganiseerd van het bekende Friesland Combo. Deze band trok in Friesland volle zalen van minstens 1000 man. Pa Bram vond dit helemaal niets en zag alleen maar beren. Nog meer volk, nog meer lawaai. Toch ging het door. Bij de eerste test op de slaggitaar sloegen bij Spiekman letterlijk de stoppen door en trok er een vloedgolf door de Piepertkolk. Ook ontstond er een enorm parkeerprobleem voor de bezoekers. Rijen auto’s stonden langs de weg van het Westeinde tot aan het eind van de Handelskade. Het dak ging er af. Buurman Maandag kreeg drie flessen jenever en heeft niets gemerkt. Verder liep het allemaal met een sisser af.

Het hield niet op met de creatieve ideeën. Men kwam op het lumineuze idee om de brommerrijders, die tijdens koninginnenacht zonder uitlaat door het dorp scheurden, een warm onthaal te bieden door op Koninginnedag om 6.00 uur ’s morgens open te gaan. Koen heeft het geweten. ’s Morgens rond 5.00 uur stonden er zo’n 50 brommers te knetteren onder zijn slaapkamerraam aan de Graaf Lodewijklaan om er zeker van te zijn dat hij woord zou houden. De rest van de buurt trok een kussen over het hoofd en liep die dag half verdwaasd over de kermis aan de Berkenlaan met jengelend kroost om zich heen.

Nóg een idee was het tot op de laatste druppel leegdrinken van het laatste vat aan het eind van de middag op Oudejaarsdag. Doe dit één keer en het wordt een traditie.

Gedurende al die jaren ontstonden tal van relaties die ‘ontaardden’ in een huwelijk. Koen beweert dat er op zijn minst vijftig stellen werden gevormd onder zijn kroegdak inclusief himself en zijn vrouw Wilma. Bij minstens 25% werd hij uitgenodigd voor de bruiloft. Nu gaat hij regelmatig op herhaling bij degenen die de vijftig huwelijksjaren hebben doorstaan en hem niet zijn vergeten.

Niets mis met de Missverkiezing

Het is teveel om allemaal te benoemen, maar de klap op de vuurpijl willen wij u niet onthouden. Het is dorpscultuur ten voeten uit. Op 18 juli 1977 organiseert de Recreatiecommissie Zwartsluis een aantal zomerbraderieën op de maandagavond. Dit bracht Koen op het idee om tijdens deze avonden missverkiezingen te organiseren. Van de aankondiging hiervan kunnen we helaas niets terug vinden, maar de tent zat helemaal vol, en dat op maandagavond.

Wie de bar binnen kwam zag geen catwalk of rode loper en zelfs geen schaars geklede dames op de dansvloer. Het waren de standaard jongens en meiden uit het dorp die er normaliter ook in de weekenden zaten. Men bestelde het biertje als gebruikelijk en wachtte niets vermoedend af. Sommigen likkebaardend, anderen licht gespannen. De dj’s draaiden hun nummers en er werd volop van de dansvloer gebruik gemaakt. Niemand van de dames was zich er van bewust dat er achter de bar een jury werd gevormd: Koen, Evert, Koos, Arie en William. Een tiental ogen beloerde iedere beweging, ronding of vierkant van de mogelijke missen. Zelfs vrouw Menger liep kans te worden genomineerd, Arie was niet zo kieskeurig. Voor de onderlinge opmerkingen zou je nu worden aangeklaagd. Daar gaan we dan ook maar niet verder op in.

Terwijl ieder nog in de veronderstelling verkeerde dat er een stel fraaie dames binnen zou komen, pakte dj William of Kobie Storm de microfoon om de uitslag bekend te maken. Verbazing alom toen een jonge en bescheiden blozende maagd in tuinbroek uit het publiek werd gekozen. Die kreeg de schrik van haar leven en wist zich geen raad met alle aandacht. Toch werd een zaad der ijdelheid geplant en nam de vers gekozen miss de bloemen en de enveloppe met inhoud met een brede glimlach in ontvangst. Toen ze de volgende dag parmantig door het dorp liep klonk het fjietfieuw van alle kanten als een vrolijk lied uit een volière bij zonsopkomst. Met het succes van deze zomerbraderieën groeide de galerij der missen. Evert deelde het liefst de prijzen uit en kuste er op los.

De dag waarop alles veranderde

Het was een druk bestaan voor de familie, maar de gezelligheid in ’t Olde Buten en de altijd goed gevulde bar gaf energie. En zo verliepen er een reeks prachtige sfeervolle en onvergetelijke jaren tot aan de dag waarop alles veranderde: Koninginnedag 1980, de dag dat Koningin Juliana de kroon overdroeg aan prinses Beatrix. De dag die ook bekend staat vanwege de ‘Kroningsrellen’. Onder de krakers in Amsterdam broeide van alles, echter daar niet alleen, ook in Zwartsluis.

Voor Koen begon de dag als altijd onder knetterend kabaal van de brommers en het welkom in de bar om 6.00 uur ’s morgens. Rond 11.30 uur kwam een groep uit Genemuiden binnen met een andere intentie dan feest te vieren. Ze zaten te klieren aan de draaitafel van de dj en waren op een irritante manier bezig de boel te verzieken. Goddank gingen ze uit eigen beweging weer weg. Echter rond 14.00 uur kwam de groep terug en ging de beer los. Voordat de aanwezigen het beseften hadden ze de spoelborstel uit de vaat in de bar getrokken. Henk vroeg om alstublieft te bedaren maar kreeg de staalharde spoelborstel in zijn gezicht. Ze gingen op de vuist met klanten. Voor de familie Menger was de maat vol waarop de politie werd gebeld. Met de komst van de politie openden de ‘helden’ de ramen aan de achterzijde van de bar, sprongen van grote hoogte naar beneden en verdwenen. Het hevig bloedende gezicht van Henk Bartels werd in de snackbar gehecht door dokter Kleingeld terwijl de politie het pand verder ontruimde. Zo kwam er een eind aan de dag wat een feestdag had moeten worden. Het was de zwartste dag uit het bestaan van de horecafamilie Menger. Toen Marianne de zaak binnenkwam trof ze Koen beneden in tranen aan. Hij was geknakt.

Na deze droevige dag werd het moeilijk om de zaak weer op te starten. Koen werd kort na dit gebeuren parttime buschauffeur bij De Noordwesthoek. De vreugde als barkeeper was weg, het vertrouwen geschonden. Op Oudejaarsdag in datzelfde jaar 1980 kwamen de trouwe klanten nog één keer bij elkaar om het allerlaatste vat leeg te drinken…. tot aan de laatste druppel. Een druppel als een stil verglijdende traan.

Herman Slurink, redactie Sluziger Kroniek

NB: WORD LID!! OP NAAR DE HONDERD NIEUWE (!) LEDEN EN MEER is ons huidige thema. EN DE TELLER STAAT NU OP 116. Het is belangrijk voor een dorpsgemeenschap dat de verhalen van voorbij blijven leven en herinneringen gedeeld en namen genoemd worden. Vooral óók nu het plaatselijke Nieuws- en Advertentieblad is verdwenen. Je hebt niet half in de gaten hoe belangrijk dit is voor de sociale gemeenschap. Steun daarom de Historische Vereniging Zwartsluis met een lidmaatschap. Voor de Sluziger kost dit slechts € 17,50 per jaar en daarvoor ontvang je drie keer per jaar het boekje ‘Sluziger Kroniek’ met waardevolle historische verhalen en wetenswaardigheden. Voor niet Sluzigers bedraagt de prijs € 5,00 meer i.v.m. portokosten. Ook wordt er 2 x per jaar een ledenavond georganiseerd met interessante onderwerpen. Meld je aan op www.historiezwartsluis.nl en klik op het balkje ‘Word lid’ en de rest volgt vanzelf.