Borrelproat: Clean Up Zwartsluis en positief keten
Geplaatst op: 1 februari 2025
‘Borrelproat’ is een rubriek van Zwartsluis Actueel die de digitale krant in samenwerking met de Historische Vereniging Zwartsluis met enige regelmaat publiceert. Het gaat hierbij om oude volksgebruiken en de typische dorpscultuur van weleer.
We gaan deze keer niet zover terug in de tijd. Toch is het dit jaar al weer 20 jaar geleden dat er een schoonmaakwoede door Zwartsluis trok. Na een klein vragenrondje aan enkele Sluzigers of ze nog wisten wat ‘Clean Up Zwartsluis’ betekende, keken de meesten met een gefronsd voorhoofd. “Wat was dat ook al weer?”. Hoogste tijd om deze herinnering weer eens op te frissen. Dit temeer omdat eenzelfde situatie weer dreigt te ontstaan. En natuurlijk hopen we de Keetjeugd van toen, de middendertigers en veertigers van nu, als nieuw lid van de Historische Vereniging Zwartsluis te verwelkomen, immers de verhalen van weleer mogen niet verloren gaan.
Bij de fotoserie onder het verslag: In juni 2005 lopen we een rondje door het centrum van Zwartsluis om de trieste situatie in beeld te brengen. Na publicatie van enkele van deze schrikbarende prenten gaat de schoonmaakaktie van start.
Een plan wordt gesmeed
Het is juni 2005 en er heerst grote onvrede in Zwartsluis. Voor vrijwel iedere Sluziger is het de normaalste zaak van de wereld dat zijn huis, tuin, winkel of bedrijf er zo spic en span mogelijk uit ziet. Een schone omgeving trekt gasten en klanten en wekt een ontspannen en welkome sfeer. Wie echter een wandelingetje door het centrum van Zwartsluis maakte, en dan met name het gebied rond de Kolksluis en de Havendijk, liep het dun door de broek. Langs de Handelskade was het een wildgroei van onkruid. Je zag haast geen meerpaal meer. Het voormalige gemeentehuis verviel tot bouwval, gebroken vensterglas her en der. De klinkers op het plein, waar menig burgemeester het Wilhelmus onder tranen over zich heen liet komen, lagen verstopt onder een groene spiegelgladde smurrie. Het geheel bood een totaal verpauperde aanblik. En ieder weet: waar eenmaal rotzooi ligt, daar komt alleen maar meer rommel bij.
Nog erger was de situatie aan de Havendijk. Daar hingen de dukdalven halfstok in de havenkom en woekerde het mos voort op de in staat van ontbinding zijnde steigerplanken. Wie vanwege de schrik redding zocht op de brug haalde zijn handen open aan het ruwe roestige staal. En deze brug zou de toegangspoort moeten zijn tot het unieke natuurgebied van de Wieden en Weerribben, het paradijs op aarde!?? Moet dit de plek zijn waar in 2006 de Nationale Sleepbootdagen worden georganiseerd en tienduizenden bezoekers in deze bende hun leven op het spel zetten? Als winkelier bij de brug zag ik deze teloorgang met lede ogen aan.
Het gebied is deels eigendom van Gemeente, Provincie en Rijkswaterstaat. Diverse nette brieven werden geschreven met een verzoek onderhoud te plegen. Welke voorbeeldfunctie gaat uit van een overheid die zelf de boel laat verslonzen? Beloftes vanuit Gemeente en Provincie werden gedaan, maar er gebeurde niets. Hoogste tijd voor een andere, meer psychologische aanpak. We hebben hier met patiënten van doen. In de winkel deelde ik dit drama met Cor Baarda, de vriend van Rianne Brouwer die destijds eigenaresse was van Millefleurs in de Kerkstraat. Het gezin woont nu in Zweden. Al hoofdschuddend smeedden wij samen een groots en sluw plan.
Nergens gaat een grotere kracht van uit dan van een spiegelverhaal. Ik stelde mij een schipper voor die met zijn slepertje na vele jaren eindelijk weer eens een bezoek aan zijn geliefde Zwartsluis kwam brengen. Zijn naam is Berend Bot, wie kent hem niet. Voorbij het Zwarte Meer kreeg hij de kerktoren van ons dorp in het vizier. Hij begon van louter vreugde uit volle borst het Sluziger volkslied “Zwartsluis aan ’t Zwartewater” te zingen. Met dat hij de eerste dukdalven naderde, verstomde stilaan zijn lied. Hoe verder hij de havenkom binnenvoer, hoe meer de stemming omsloeg in een aanzwellende woede. Dit is wat een dergelijke omgeving met een mens doet. Uiteindelijk gaat het helemaal mis met Berend, hij slaat finaal door. Aan het eind wordt hij gereanimeerd in de Zintuigentuin van Albert Greveling.
Destijds had de Stentor nog een kantoor in het pand waar nu ‘Snoepers’ zit, tegenover Banketbakker Ekkelenkamp en Millefleurs (in 2005). In een onderonsje, toen kon dat nog, regelden we dat met name Rijkswaterstaat op een nette manier, dus zonder man en paard te noemen, te kak zou worden gezet. Koekje van eigen deeg zeg maar. De Stentor werkte spontaan mee om de eerstvolgende maandagmorgen een aantal foto’s en een inleidende tekst op de voorpagina te plaatsen. Het verhaal van Berend Bot werd op pagina drie afgedrukt. Verder wist niemand ook maar ergens van af, we zouden samen het risico van een fiasco dragen in geval dat. Maar het gevoel zei anders. We konden haast niet wachten tot die maandag.
De Keet gaat los
De eerste kranten waren amper op de deurmat beland of de telefoon ging over. TV Oost aan de lijn met de vraag of ze ter plekke een reportage konden maken met een interview. Cor was elders aan het werk en voor mij was er geen weg meer terug. Kom maar op! Dit was het begin van een rollercoaster. Na de uitzending stond de telefoon niet meer stil. Wat hadden we losgemaakt? Dezelfde dag namen de jongens van De Keet bij van der Berg contact op met een schitterend plan. De autoriteiten keken nog wel eens met een schuin ook naar wat die jongelui op de zaterdagavond uitspookten en maakten zich zorgen om het feit dat er niet alleen thee en melk werd gedronken. “Wat moet er van die jongens en meiden terechtkomen?”
Het plan was om een oproep te doen aan de inwoners van Zwartsluis om zelf de schoffel ter hand te nemen en het goede voorbeeld te geven. De keetjeugd kondigde meteen tijd en uur aan om een schoonmaakactie te beginnen. Nog diezelfde avond nam Cor de taak op zich om de website ‘Cleanupzwartsluis.nl’ te lanceren. Ik schreef mij een slag in de rondte om via de site de politiek, bedrijven en burgers op te roepen deze actie van de jeugd te ondersteunen middels sponsoring of door mee te schoffelen. Ook de digitale ‘Zwartewaterkrant’ bood ruimte aan om de verslagen doorlopend te publiceren. Het hele gebeuren bracht Zwartsluis in een roes en via de site kon iedereen de ontwikkeling volgen van een schitterend theaterstuk.
Nadat we alles een beetje op de rit hadden kwam ook de reactie van Rijkswaterstaat. Zonder ze met naam te hebben genoemd reageerden ze, zoals vooraf gehoopt, als door een angel gestoken. “Waar zijn jullie mee bezig?” en of we niet eerst contact met hun hadden kunnen opnemen? “Pardon?”, was onze reactie. We hadden de brieven bewaard en toen werd het stil. Dezelfde week belde ook Eddie van Hyum, destijds lid van de Tweede Kamer voor het CDA. Hij zou in gesprek gaan met Rijkswaterstaat.
De CleanUp actie vond dezelfde week op vrijdag plaats en werd ruimhartig door vele sponsoren gesteund. De Gemeente stelde de groenvreters Mol, Kisjes en Aan ’t Rot beschikbaar voor enige coördinatie in het gebeuren. Ekkelenkamp deelde broodjes uit en de Horeca en supermarkt zorgden voor het nodige vocht. Ook TV Oost was weer paraat. Onderstaand een fragment uit het verslag van die vrijdag:
Dat het afgelopen vrijdagmiddag op de brug over de kolksluis niet tot kop-staart botsingen is gekomen door plots remmende auto’s mag een wonder heten. Voetgangers bleven verbluft staan en even werd gevreesd dat achteromkijkende fietsers pardoes in de sluis belandden. De lucht was zwanger van scheurende kettingzagen, snerpende tegelkrabbers, grommende amateur hoveniers, commanderende opzichters en wegvluchtend wild. Stevige regenbuien bevestigden het onvermogen van de meteorologische clown P. Paulusma die een droge dag had voorspeld. Het trieste pak wolken op deze nog droeviger locatie gaf echter dat stuk extra energie aan de groep ontgroeners om dit toonbeeld van verval om te toveren tot een bubbelbad voor snoek en baars. En er kwam een moment dat de regen een welkom geschenk was om het stinkende vuil weg te spoelen. Tussen doorns en brandnetels dook het verhitte hoofd op van burgemeester Hofland. Zijn beslagen brilleglazen maakten dat hij als een blinde in het oerwoud tekeer ging. Wethouders Wiggers krabde zich tijdens een interview eens flink achter de oren. In zijn nek was een rest kolksluisvuil goed zichtbaar. Twee stevige bakkers kwamen aangelopen met kratten brood op hun schouder: een sfeer van ‘in den soete suikerbol’. Links en rechts werd fruit of een haringbon uitgedeeld. Op het kleurrijke springkussen schoten kinderen heen en weer als ballen in een flipperkast. De krant en TV waren weer paraat.”
Drie zwarte auto’s stoppen voor de deur, de minister stapt uit
Een week later werd er nog zo’n dag georganiseerd zodat al het overtollig groen was verwijderd. En weer werkte de Stentor mee en publiceerde dezelfde foto’s als voorheen, maar nu na de opknapbeurt. Ondertussen hielden Cor en ik de boel gaande door via brieven en artikelen de autoriteiten te herinneren aan de beloftes die waren gedaan. Zachtjes aan eisten al die activiteiten tussen de normale werktijden door hun tol. De vermoeidheid sloeg toe.
En toen…. op 8 februari 2006, stopten er drie gitzwarte auto’s voor de deur van onze winkel. Er was vooraf gebeld, maar ik wist van niks. Een chauffeur stapte uit en opende het achterportier. Minister Peijs van Verkeer en Waterstaat stapte uit en kwam de winkel binnen. Na enkele lovende woorden voor Cor en ondergetekende overhandigde ze op symbolische wijze een bedrag dat voldoende was voor de restauratie van de Kolksluis en de Havendijk. Alle vermoeidheid verdween als sneeuw voor de zon. Mission completed.
Noot: Toen de restauratie een jaar later voltooid was en de sluis met groots vertoon werd geopend met het binnenvaren van een schip vol genodigden, keken Cor en ik elkaar glimlachend aan: “Hebben we iets gemist?” We hebben nooit een uitnodiging gezien.
Herman Slurink, redactie Sluziger Kroniek
NB: WORD LID!! OP NAAR DE HONDERD NIEUWE (!) LEDEN EN MEER is ons huidige thema. EN DE TELLER STAAT NU OP 120. Het is belangrijk voor een dorpsgemeenschap dat de verhalen van voorbij blijven leven en herinneringen gedeeld en namen genoemd worden. Vooral óók nu het plaatselijke Nieuws- en Advertentieblad is verdwenen. Je hebt niet half in de gaten hoe belangrijk dit is voor de sociale gemeenschap. Steun daarom de Historische Vereniging Zwartsluis met een lidmaatschap. Voor de Sluziger kost dit slechts € 17,50 per jaar en daarvoor ontvang je drie keer per jaar het boekje ‘Sluziger Kroniek’ met waardevolle historische verhalen en wetenswaardigheden. Voor niet Sluzigers bedraagt de prijs € 5,00 meer i.v.m. portokosten. Ook wordt er 2 x per jaar een ledenavond georganiseerd met interessante onderwerpen. Meld je aan op www.historiezwartsluis.nl en klik op het balkje ‘Word lid’ en de rest volgt vanzelf.
